Tuesday, 19 March , 2024
امروز : سه شنبه, ۲۹ اسفند , ۱۴۰۲ - 10 رمضان 1445
شناسه خبر : 12693
  پرینتخانه » تیتر۱, تیتر۲ تاریخ انتشار : 26 می 2019 - 7:56 | ارسال توسط :

اندیشه ی خیامی، راهکاری برای صلح جهانی می‌کنند

مهرنوش دژم| نویسنده و دانشجوی دکترای ادبیات فارسی: حکیم عمر خیام نیشابوری، فیلسوف، ریاضیدان، منجم، پزشک و شاعر ایرانی است که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری زندگی می­ کرد. خیام را به عنوان تدوین کننده ی تقویم هجری خورشیدی می شناسیم. یکی از مهم ترین و برجسته ترین فعالیت های عمر […]

اندیشه ی خیامی، راهکاری برای صلح جهانی می‌کنند

مهرنوش دژم| نویسنده و دانشجوی دکترای ادبیات فارسی: حکیم عمر خیام نیشابوری، فیلسوف، ریاضیدان، منجم، پزشک و شاعر ایرانی است که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری زندگی می­ کرد.

خیام را به عنوان تدوین کننده ی تقویم هجری خورشیدی می شناسیم. یکی از مهم ترین و برجسته ترین فعالیت های عمر گران بهای خیام، سر و سامان دادن به گاه شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک در دوره ی پادشاهی ملک شاه سلجوقی است.گرچه خیام به خاطر نوع اندیشه و اشعارش، در سال های اخیر در ایران مورد بی مهری قرار گرفته است اما یکی از مهم ترین وجوه شناخت خیام در ایران و جهان، شعر اوست.

تاثیر اشعار خیام بر بسیاری از شاعران غربی و عرب در پژوهش های متعدد مورد بررسی قرار گرفته و مشهود است. رد پای آنچه در ادبیات به عنوان «اندیشه ی خیامی» شناخته می شود نیز، در بسیاری از آثار شاعران ایرانی پس از او آشکار است.اشعار خیام در قالب رباعی سروده شده است.

رباعی، یک قالب شعری ایرانی است و رباعیات خیام نیشابوری، یکی از مجموعه­ اشعاری است که در میان مردم جهان به دلیل روح انتقادی، سنّت ستیزی، ایجاد شک در هستی انسان و توصیه به خوش باشی و لذت جویی به شهرت فراوانی دست یافته ‌است و کمتر اثر دیگری با این نوع شعری و موضوع آن برابری می‌کند.

رباعیات خیام نمایانگر اعتقاد او به نوعی لذت گرایی اخلاقی است که به دنبال ارضای امیال و خواهش های نفسانی گره خورده با روح اصیل انسانی، در لحظه است. گرچه این نظریه با اندیشه ی متفکران اسلامی همچون ابن سینا و ابن مسکویه که بر لذایذ عقلانی و معنوی تاکید می کنند، تعارض دارد اما نباید فراموش کرد که این نظریه ی خیام برآیند فلسفه و جهان بینی شکاکانه ای است که از متن اندیشه های خیام قابل استخراج است.درباره تعداد رباعیات اصیل خیام همواره اختلاف نظر وجود داشته است.

بررسی های سبک شناسانه در کنار علم عروض و بررسی بسامدها می تواند به شناخت رباعیات اصیل این شاعر کمک کند. با جمع آوری این اطلاعات و شناسایی رباعیات اصیل خیام، می­ توان با دقت بیشتری به بررسی اندیشه ی او پرداخت. آنچه در اندیشه ی ایرانی با عنوان اندیشه ی خیامی نامگذاری می شود، دارای ساخت تفکری است که خیام آن را در رباعیات خود پایه ریزی نموده است.

ترکیب و تلفیقی از اندیشه ی پوچ گرایی، خوش باشی، نیست انگاری و در راس همه ی اینها «دم غنیمت شماری»، برآیند اندیشه و ساحت فلسفه ی زیستن در رباعیات این شاعر گرانقدر است.

می توان رد اندیشه ی نیست انگاری و وسعت پرداختن به این شناخت را در آثار نیچه یافت. در رباعیات خیام و در آثار نیچه حوزه های نیست انگاری در ساحات هستی شناختی ، جهان شناختی، معرفت شناختی ، اخلاقی و اگزیستانسیالیستی ظهور پیدا کرده است.

از اصلی ترین مسائلی که خیام در اشعارش مورد سوال قرار داده است را می توان اینگونه برشمرد: هدف از آفرینش انسان چیست؟ سرنوشت انسان پیش از مرگ چه بوده و پس از مرگ چه خواهد شد؟ پس از مرگ زندگی ما ادامه خواهد داشت یا خیر؟ ضرورت وجود انسان چیست؟ آیا ما برای رنج کشیدن به این دنیا آمده ایم یا برای خوش بودن؟ آیا دین باعث سعادت انسان می شود؟ آیا بهتر نبود که اصلا خلق نمی شدیم؟ همه ی این سوالات به وجه دیگر ظهور اندیشه ی خیام یعنی فیلسوف بودن او بازمی گردد که با شاعرانگی اش گره خورده است.

البته بخشی از این پرسش ها حکمی و فلسفی است اما بخشی دیگر به بستر تاریخی، فرهنگی، دینی و سیاسی جامعه ای باز می گردد که خیام در آن زیسته است.

او پس از ایجاد شک در مخاطبی که بر اساس تربیت دینی و فرهنگی با این تفکرات رشد کرده است، ضمن تاکید بر پوچ بودن جهان هستی، طریقی نو را برای زندگی انسان ترسیم می کند که بر بنیاد شراب و شادی و معشوق گزینی و پشت پا زدن به حسرت دنیاست.

با این حال نباید فراموش کنیم که همین امر نیز بر بستری از اخلاق گرایی تکیه دارد.بر این اساس نه تنها دنیا ارزش جدال و ستیز و حسرت و رنج و حسادت و غضب ندارد، بلکه انسان خلق شده است که بر بستری از اخلاق و انسانیت، شاد باشد، لذت ببرد و عشق بورزد.

کامیابی انسان نیز تنها در زدودن آن شرها و برگزیدن این خیرهاست. شاید اگر بشر امروز به همین مصلحت های خیامی تکیه می کرد جهان اینگونه درگیر فقر و فساد و جنگ و خشم و نفرت و خشونت و ظلم نمی شد.

| منبع خبر : اختصاصی شوشترنامه
برچسب ها
,
به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : ۰
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.