علی زنگنه-عضو هیئت علمی دانشگاه| یازده سال پیش در چنین روزی بود که سی و سومین نشست سالانۀ کنوانسیون میراث جهانی یونسکو در شهر سویل اسپانیا برگزار گردید و اعضای این کمیته در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) سیستم آبی تاریخی شوشتر (Shushtar Historical Hydraulic System) را به عنوان مجموعه‌ای بی نظیر و به هم پیوسته مشتمل بر سیزده اثر تاریخی شامل پل­ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست کند و تونل‌های عظیم را میراثی جهانی قلمداد نموده، شایستۀ حفاظت بین المللی دانسته و به شماره ۱۳۱۵ در فهرست خود به ثبت رساندند. پس از این رخداد میمون و ثبت دهمین اثر جهانی ایران در یونسکو، دوستداران و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم ـ خاصه اهالی شهر شوشتر ـ نسبت به ساماندهی و توجهی در شأن این آثار هخامنشی/ساسانی امیدوار شدند که متاسفانه امروز پس از گذشت یک دهه از آن ماجرای هیجان انگیز و فروکش کردن احساسات، ناموثق بودن تمام آن امیدوار­ها به اثبات رسیده است.

     آبشارها و آسیاب­ها مقابل چشمانمان در حال فروریختن است، قلعه سلاسل و بند میزان حال و روز خوبی ندارند و آنچه شاهدیم، سردرگمی مدیریت خرد و کلان میراث فرهنگی و سایر متولیان شهری، در حفاظت از این آثار شگفت انگیز است. تقلّاهای گاه و بیگاه مسئولین برای سازه­های آبی شوشتر قابل تقدیر است ولی باید بپذیریم که این عرصۀ عریض و طویل، با لکه­گیری و کاهگل­مالی سر و سامان نمی گیرد. از اوضاع بغرنج اقتصادی مملکت بی اطلاع نیستیم ولی از اینکه می شود با همدلی و اتخاذ تدابیری بخردانه شرایط اسفبار موجود را بهبود بخشید نیز اطمینان داریم!

     در حالی که بیست و دو سال از ثبت ملی و یازده سال از ثبت جهانی مجموعۀ آثار آبی شوشتر می گذرد، همچنان فاضلاب شهری با بی تفاوتی مطلق مسئولین در حال تخریب این یادگارهای تمدن جهانی است! وقتی پس از گذشت سال­ها هنوز تکلیف ساختمان­های مشرف بر آبشارها معلوم نشده و آنچه تملک گردیده نیز منظر خجالت آوری را به نمایش گذاشته؛ گلایۀ منتقدین و دلسوزان را به حق دانسته و پاسخگو باشید!

     واقعیت آن است که متولیان شوشتر همچنان بابت راه اندازی چند چشمه توالت و احداث باجه­های استراحت برای گردشگران در حال تعلل و وقت کشی­اند و گویا علیرغم تمام شعارها و گزارشات عملکرد، از تدوین حتی برنامه­ای کوتاه مدت برای پاسداری و ساماندهی این مجموعه عاجزند، چه رسد به ارائۀ برنامه­ای بلند مدت، خلاقانه، اجرایی و پویا برای تحول و ارتقاء آن و جذب گردشگر! نمی توان انتظار داشت وقتی که توریست هیچگونه مفرّی از آفتاب سوزان ندارد در فصول گرم سال برای تماشای این آثار به شوشتر بیاید و این در حالی است که طراحی، ساخت و احداث تعدادی سایه­بان شکیل و موقت، کاری شاق و پر هزینه به نظر نمی رسد؛ که البته تا کنون دریغ شده است!

مسیر کنارگذری که از بند میزان تا پل آبشارها کشیده شده و حرکات ناموفقی از قبیل احداث پارک ساحلی نیز در طول سالیان گذشته در آن اتفاق افتاده را می توان یکی از فرصت­های بکر و فوق العاده­ای دانست که کلیت مدیریت شهری شوشتر به آن پشت کرده است! تردیدی نیست اگر مانند شهرهایی که مدیران­شان عاقلانه تصمیم می گیرند و از شوراهایی متخصص برخورداند، چنین بستر بی­نظیر و شورانگیزی به یک مسابقۀ معماری گذاشته شود، «بنیکا» (مسیر بند میزان تا سیکا) یکی از فوق العاده­ترین عرصه­های پیاده­راه کشور در یک مجموعۀ ثبت جهانی خواهد شد و تحولی عظیم در جذب گردشگر را رقم خواهد زد! پیگیری چنین طرحی باعث هدایت گردشگران به بالادست و انتقال بار ترافیک نیز خواهد شد؛ و چه بسیارند از این دست ایده­ها که هیچ گوش شنوا و همت عالی­ای برای شنیدن و پرداختن به آنها در این شهر وجود ندارد!

     آنچه امروز بیداد می کند؛ خالی بودن عریضه، نداشتن علم کافی و آینده­نگری، نبود برنامه و نگاه حداقلی مسئولین در خصوص مجموعه آثار ثبت جهانی شوشتر است! باید بپذیریم که مسئولین­مان علاوه بر اینکه خود، آگاهی کافی و توان لازم برای ساماندهی اوضاع را ندارند، گرفتار غروری کاذب شده و حتی حاضر نیستند از تجارب سایر شهرهای موفق هم استفاده کنند؛ و این جای بسی تأسف است!

    با تمام این اوصاف، آدمیزاد با امید زنده است و ما هم دل در گرو آینده داریم! آینده ای روشن که سرمان را با افتخار بالا بگیریم و از شهر جهانیمان سخن بگوییم!